Verslavend gedrag krijgt niet zoveel aandacht als alcohol- en drugsverslaving, maar kan net zoveel schade aanrichten. Gedragsverslaving omvat alles, van gokken en seks tot eten en gamen.
Wat is gedragsverslaving?
Gedragsverslaving betekent eigenlijk dat je verslaafd bent aan iets anders dan stoffen, zoals drugs of alcohol. Het gaat om verschillende activiteiten die mensen zo vaak doen dat ze er afhankelijk van worden. Ze verlangen er sterk naar, zodanig dat het hun normale functioneren beïnvloedt. Het kan invloed hebben op hun werk, relaties en dagelijkse leven.
Verslavend gedrag wordt nog niet officieel erkend als een “echte” verslaving, ondanks dat het in onze samenleving veel voorkomt. Het is in veel psychologische kringen dan ook een veelbesproken onderwerp, maar wordt vaak genegeerd door artsen en instellingen. Daarnaast zien mensen een gedragsverslaving als ‘slechte gewoonte’, in plaats als psychische aandoening die net zo serieus moet worden behandeld als een stoornis in het gebruik van middelen.
Heb jij of een naaste te maken met gedragsverslaving? Het team van White River staat voor je klaar. Neem vrijblijvend contact op met onze hulpverleners en bespreek de mogelijkheden.
Hoe gedragsverslaving werkt
Gedragsverslavingen – ook wel procesverslavingen genoemd – werken op dezelfde manier als een drugs- of alcoholverslaving. Kortom, activiteiten waaraan je verslaafd raakt, hebben hetzelfde effect op de chemische structuur van de hersenen en resulteren in dezelfde tolerantie en afhankelijkheid als elke andere verslaving.
Wanneer je verslaafd raakt aan een bepaalde activiteit of gedrag, zoek je steeds meer mogelijkheden om aan de activiteit deel te nemen, ondanks negatieve gevolgen. Dit kan inhouden dat je je baan verliest, relaties kapot maakt, echtscheidingen of zelfs wetten overtreedt.
Misschien vind je het gedrag psychologisch belonend of krijg je zelfs een “high” tijdens de activiteit. Dit komt omdat je neurale systeem een golf van endorfines ervaart of een boost van dopamine die het beloningspad van je hersenen beïnvloedt. Daarna kun je je schuldig, berouwvol of beschaamd voelen over je gedrag, maar de dwang om het steeds weer te doen blijft bestaan.
Probeer je te stoppen met het gedrag, dan is de kans groot dat je ontwenningsverschijnselen ervaart die sterk lijken op de klachten die je krijgt als je stopt met alcohol en/of drugs. Zonder (poli)klinische therapie om de verslaving te overwinnen, is de kans op terugval groot.
Soorten gedragsverslavingen
Hieronder volgt een opsomming van verschillende gedragsverslavingen. De meeste zijn bekend, maar er zitten ook een aantal tussen waar minder vaak aan gedacht, en daardoor ook minder vaak herkent worden.
Gokverslaving
Op dit moment is gokverslaving de enige gedragsverslaving die is opgenomen in de Diagnostische en statistische handleiding voor geestelijke aandoeningen (DSM-5). Het is de dwangmatige of pathologische verlangen om te gokken, ongeacht de negatieve gevolgen.
Mensen met een gokverslaving hebben een vertekend beeld van hoe ‘gemakkelijk het is om geld te verdienen’ met gokken. Daardoor hebben ze moeite om hun gokdrang onder controle te houden. Ze krijgen een “high” van het najagen van verliezen, waarbij ze blijven gokken om het verloren geld terug te winnen.
De negatieve gevolgen van gokken zijn ernstige financiële problemen, het verliezen van je baan of bedrijf en ernstige schade aan relaties omdat je je leven gewoonlijk constant liegt over de omvang van je verslaving.
Seksverslaving
Kamp je met een seksverslaving, dan heb je de ongezonde drang om seks te hebben en besteed je onevenredig veel tijd aan het zoeken naar of het aangaan van seks. Dit ongeacht de negatieve gevolgen. Een verslaving aan seks gaat vaak hand in hand met ontrouw, schaamte en wroeging. De dwang naar seks wordt daarom vaak geheim gehouden.
Het kan leiden tot een seksueel overdraagbare aandoening zoals een SOA of HIV. Ook de partner loopt het risico om een van deze ziekten op te lopen.
Internetverslaving
De naam zegt het al, bij een internetverslaving is iemand afhankelijk geworden van het internet. Het is een groeiende aandoening in ontwikkelde landen als Azië, Noord-Amerika en Europa, maar het wordt nog steeds niet erkend als een ‘echte’ verslaving.
Bij dit type verslaving is er sprake van een toenemende afhankelijkheid van mobiele apparaten, zoals mobiele telefoons, tablets en laptops, evenals een verslaving aan sociale netwerksites als Facebook, Instagram en TikTok. Het probleem is dat zeer jongere kinderen toegang hebben tot deze apparaten en platforms en ze hierdoor kunnen worden blootgesteld aan expliciete teksten, foto’s en video’s die ze op zo’n jonge leeftijd nooit zouden moeten zien.
Pornografische verslaving
Verslaving aan porno is waar mensen een buitensporige hoeveelheid tijd besteden aan het online kijken naar porno in plaats van echte relaties aan te gaan. Het gedrag is dwangmatig en de symptomen lijken erg op een verslaving aan alcohol of drugs.
Symptomen van een pornoverslaving zijn kijken tijdens werk of sociale situaties, ongeacht het risico om gepakt te worden. Ook bestaat er een gevoel van schaamte, schuld of angst over je gedrag en de kans om betrapt worden.
Gameverslaving
Gameverslaving komt veel voor, zowel bij volwassenen als bij kinderen. Het wil zeggen dat je niet in staat bent om te stoppen spelen. Het kan gaan om computergames, consolegames, arcade-machinegames, maar ook mobiele telefoongames. Vaak zijn er ook spellen te vinden op social media platforms zoals Facebook.
Het is een probleem wanneer het invloed heeft op hoe je met mensen omgaat. Je kunt bijvoorbeeld steeds minder goed omgaan met mensen ‘in de echte wereld’. Daarnaast kan het een negatieve invloed hebben op je (school)werk en/of relaties met familie en vrienden.
Werkverslaving
Iemand met een werkverslaving staat bekend als een workaholic. Vroeger werd het gezien als een teken van ambitie, maar nu steeds meer als dwangmatig gedrag dat niet verschilt van een alcohol- of drugsverslaving. Je hebt een werkverslaving als werk ten koste gaat van je slaap, relaties met familie en vrienden en je gezondheid.
Verslaafd zijn aan werk gaat verder dan iemand die geniet van het werk dat hij doet of die ernaar streeft een carrière of bedrijf op te bouwen. Het betekent meestal dat de persoon verslaafd is geraakt aan de stress en werkdruk, de ‘kaars aan beide kanten’ en de ‘high’ die ze krijgen door harder te werken dan nodig is.
Winkelverslaving
De wetenschappelijke term voor winkelverslaving is oniomanie. Dit is de dwang om dingen te kopen, ongeacht de negatieve gevolgen. Een winkelverslaving gaat meestal hand in hand met andere psychologische problemen, zoals een laag zelfbeeld, depressie en angst.
Het kan je leven overnemen, omdat je op het punt komt dat je de impuls om dingen te kopen niet meer kunt beheersen. Meestal begint het in de late tienerjaren of vroege volwassenheid, wanneer mensen krediet kunnen krijgen van banken. In het volwassen leven kan het leiden tot chronisch hamsteren.
Sportverslaving
Lichaamsbeweging zou je gezondheid en conditie moeten verbeteren, maar een bewegingsverslaving kan het tegenovergestelde doen. Het kan verwondingen veroorzaken en je gezondheid bedreigen omdat je je lichaam niet voldoende rust geeft. Bewegingsverslaving gaat meestal samen met een eetstoornis, ondervoeding en andere problemen.
Als je aan lichaamsbeweging doet, maakt je lichaam natuurlijke chemicaliën vrij die endorfines worden genoemd. Deze endorfines werken in op de receptoren in je hersenen die je perceptie van pijn verminderen. Endorfines veroorzaken ook een positief gevoel in het lichaam, vergelijkbaar met dat van morfine. Mensen met een bewegingsverslaving raken verslaafd aan de stormloop van endorfines en de fysieke en emotionele beloning die ze krijgen door te veel te sporten.
Voedselverslaving
Voedselverslaving houdt in dat je te veel eet om je beter te voelen, maar je voelt je er uiteindelijk slechter door. Het kan een reële bedreiging vormen voor je gezondheid. Ook leidt het tot obesitas, ondervoeding en andere problemen.
Mensen die verslaafd zijn aan voedsel, eten te vaak te veel. Ze eten elke dag overmatig en wat ze eten is meestal niet voedzaam of goed voor je gezondheid. Voedselverslaving wordt vaak ‘comfort eten’ genoemd omdat de persoon meestal een gelijktijdige psychische stoornis heeft, zoals: depressie , spanning of PTSS.
Tatoeage verslaving
Ja, tatoeage-verslaving is echt. Er zijn een aantal redenen waarom mensen tattoo-verzamelaars worden, maar een groot deel daarvan draait om het fysieke en spirituele ritueel van het krijgen van tatoeages. Tatoeageverslaving wordt niet erkend als een verslaving en het sociale stigma van iemand die “over getatoeëerd” is, valt weg.
Tatoeageverslaving is zeer persoonlijk omdat het een intense emotionele toewijding met zich meebrengt om ‘je huid te inkten’. Het is ook duur om tatoeages te krijgen en het ritueel van sparen en plannen voor je volgende maakt deel uit van het dwangmatige gedrag.
Verslaving aan plastische chirurgie
Verslaving aan plastische chirurgie is een andere gedragsstoornis die je misschien zal verbazen. Het is echt en komt veel voor in een samenleving die van mensen eist dat ze er langer jonger uitzien. Verslaving aan plastische chirurgie is dwangmatig gedrag waarbij een persoon de drang om voortdurend van uiterlijk te veranderen niet kan stoppen door ernstige chirurgische ingrepen te ondergaan.
Het kan gaan om een obsessie met botox en fillers of om radicale veranderingen onder het mes van een chirurg. Bovendien gaat het vaak hand in hand met een negatief zelfbeeld, aandachtzoekend gedrag of gelijktijdig optredende psychische stoornissen zoals depressie en angst.
Hoe gedragsverslavingen te behandelen?
Gedragsverslavingen kunnen worden behandeld door middel van (poli)klinische therapie in een afkickkliniek zoals White River Manor. De eerste stap om hulp te krijgen voor verslavingsgedrag is toegeven dat je een probleem hebt.
Onthoud, je bent niet alleen. Ons gespecialiseerde team, bestaande uit professionele verslavingstherapeuten, heeft ruime ervaringen met het begeleiden en ondersteunen van lotgenoten.
Behandelingsopties voor gedragsverslaving
Tijdens je behandelijk krijg je een therapeut toegewezen. Hij ontwikkelt een geïndividualiseerd behandelplan dat is afgestemd op jouw specifieke verslaving.
Een van de meest effectieve behandelmethoden voor een breed scala aan verslavingen is cognitieve gedragstherapie. Dubbele diagnose is ook een belangrijk onderdeel van de behandeling van gedragsverslaving, omdat er in de meeste gevallen een onderliggende psychische stoornis is die samengaat met dwangmatig gedrag.
Wat is cognitieve gedragstherapie?
Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een vorm van gesprekstherapie die je leert je gedrag te beheersen en aan te passen. Je therapeut gebruikt de principes van CGT om je te helpen begrijpen hoe je over jezelf en je gedrag denkt en voelt, en werkt vervolgens samen met jou aan het ontwikkelen van vaardigheden om met je verslaving om te gaan.
CGT staat niet te veel stil bij het verleden en wat heeft bijgedragen aan je verslaving. In plaats daarvan is het erop gericht je te helpen je relatie tussen je overtuigingen, gedachten en gevoelens te begrijpen en hoe deze van invloed zijn op hoe je reageert op triggers en hoe je zich gedraagt.
Bovendien helpt CGT je meer te weten te komen over welke percepties je reactie op bepaalde situaties direct beïnvloeden en geeft je handvatten om anders te reageren. Ons team gebruikt een reeks methoden om onderliggende overtuigingen en gedachten bloot te leggen, waaronder ontspanningstechnieken, mindfulness-technieken, schrijven in een dagboek of oefeningen doen die gericht zijn op jouw sociale, fysieke en mentale overtuigingen en gedachten.
Wat is dubbele diagnose?
Mensen met een verslaving hebben vaak een gelijktijdige psychische of gedragsstoornis. Bij gelijktijdig optredende aandoeningen heb je een zogenaamde dubbele diagnose. Psychische stoornissen die samen voorkomen met verslaving variëren van depressie en spanning tot schizofrenie en PTSS.
De beste kans op blijvend herstel van gedragsverslaving is om te bepalen of je een dubbele diagnose hebt en om de juiste medicatie en/of therapie te krijgen om beide aandoeningen te behandelen. Als je het ene wel en het andere niet behandelt, vergroot je je kans op een terugval.
We zijn hier om te helpen.
Neem vandaag nog contact met ons op als je een vertrouwelijk en vrijblijvend gesprek wilt met een van onze deskundige verslavingsprofessionals in White River Manor in Zuid-Afrika.
About Giles Fourie
Giles Fourie is the director and co-founder of White River Manor. He is dedicated to providing the best care for clients seeking recovery from substance abuse, anxiety, depression, or co-occurring disorders.
